‘De kloof tussen onderwijs en zorg kleiner maken’
In 2021 zijn de grote Rotterdamse schoolbesturen, de gemeente Rotterdam, Nationaal Programma Rotterdam Zuid en samenwerkingsverband PPO Rotterdam gestart met het initiatief van de Schoolzorgteams (SZT’s). Op ruim 115 basisscholen, waaronder verschillende RVKO-scholen, zorgen actieve SZT’s inmiddels voor ondersteuning bij kinderen met zorgvragen.
De ambitie is om de aansluiting van de hulpverlening op het onderwijs beter, concreter en praktischer te regelen, door de capaciteit van het schoolmaatschappelijk werk uit te breiden, de taakverdeling beter te regelen en beter en consequenter te voorzien in preventie, vroegsignalering en lichte vormen van hulpverlening.
De SZT’s zijn ontwikkeld op scholen met een hoge of zeer hoge schoolweging. Een Schoolzorgteam bestaat uit verschillende experts binnen en buiten de school, waaronder een intern begeleider (IB’er), een schoolmaatschappelijk medewerker, een schoolcontactpersoon van PPO (Passend Primair Onderwijs) en een gespecialiseerde jeugdmedewerker van het Wijkteam van de gemeente.
Sinds 2021 zijn er binnen de RVKO 30 scholen begonnen met een SZT. In schooljaar 2024-2025 start er een ‘SZT light’ op de Jozefschool. Een SZT wordt ontwikkeld op schoolniveau, aansluitend op de zorgstructuur op de school. Hoewel de basis van het SZT hetzelfde is, is de uitvoering op de RVKO-scholen dus heel divers. We namen een kijkje bij de Minister Marga Klompéschool en op de SBO Lucas.
Schoolzorgteam SBO Lucas: ‘Een breder vangnet voor de kinderen’
Het Schoolzorgteam op de SBO Lucas in Rotterdam-Delfshaven is pas sinds kort echt van start gegaan. ‘We hadden hier al langer een zorgstructuur, waarin IB, PPO, SMW en Team Toekomst samenwerkten’, vertelt IB’er Olette Hamer. ‘Begin vorig schooljaar wilden we beginnen met het Schoolzorgteam, maar door langdurige afwezigheid van onze contactpersoon bij het Wijkteam, zijn we pas een paar keer bij elkaar gekomen.’ ‘Wij’, dat zijn naast Olette: Nicole Kijkuit en Irma Teeninga (PPO), Zoulikha Karmaoui (SMW), Mariana Hanson (IB’er en inmiddels adjunct-directeur), Mirjam van der Meer (Wijkteam), Matthew Schenkhuizen (linkwerker/brugfunctionaris, Team Toekomst) en Meike Kester (kindercoach en medewerker Ouderbetrokkenheid SBO Lucas).
Hoe is het Schoolzorgteam op de SBO Lucas georganiseerd?
Mariana: ‘Onze schoolvisie luidt ‘Samen Durven Groeien’ en dat nemen we ook als uitgangspunt voor de zorg op school: we willen een veilige plek zijn voor de kinderen in deze wijk. We hebben elkaar daarbij dus echt nodig. We willen geen brandjes blussen, maar proactief brede zorg leveren waar dat noodzakelijk is. Dus ook op het gebied van huisartszorg, hulpverlening of sport bijvoorbeeld.’ Olette: ‘We kijken heel praktisch en doelgericht naar wat een kind of een gezin nodig heeft en verdelen dan de taken: wie pakt het op, wie helpt, wie heeft nog tips?’
Het team komt elke drie of vier weken bij elkaar om samen de cases te bespreken. ‘Met het Wijkteam is afgesproken dat zij frequenter dan vroeger op school aanwezig zijn. Zo gaan zij zoveel mogelijk aansluiten bij de ouderochtenden die Zoulikha en ik wekelijks organiseren’, vertelt Meike. Als kindercoach begeleidt Meike kinderen met relatief eenvoudige hulpvragen, zoals emotie-regulatie of sociaal-emotionele ontwikkeling (woedebeheersing, faalangst). ‘Officieel zit het niet in mijn takenpakket, maar ik heb in de praktijk ook te maken met kinderen met zeer traumatische ervaringen. Zolang zij op een wachtlijst staan voor specifieke hulpverlening, bied ik in ieder geval een luisterend oor en probeer ik te helpen waar ik kan.’ Meike spart veel met Zoulikha over bijvoorbeeld opvoedkundige ondersteuning.
Signalen
Signalen over zorgbehoefte en concrete zorgvragen komen op allerlei manieren terecht bij het Schoolzorgteam. Olette: ‘Leerkrachten zien en horen natuurlijk veel, Meike en Zoulikha spreken veel met de ouders op onze koffieochtenden, Mariana en ik voeren regelmatig kindgesprekken en ook via Team Toekomst komen er gerichte zorgvragen, omdat zij bepaalde gezinnen in de wijk al ‘in beeld’ hebben. Matthew legt uit wat Team Toekomst is: ‘Wij werken al twee jaar op de Lucasschool en sluiten nu ook aan bij het zorgteam. De stichting Team Toekomst is een buurtinitiatief dat elk kind uit Delfshaven dezelfde kansen wil bieden. Onder het motto ‘Samen voor elk kind in Delfshaven’ ondersteunen wij gezinnen die dat nodig hebben. Ik ga als brugfunctionaris twee dagen per week werken op de SBO Lucas, om kinderen en gezinnen te helpen met zorgvragen en naschoolse activiteiten. Dat gebeurt op basis van een tweejarige overeenkomst die we sluiten met een gezin. Het is de bedoeling dat we deze dienstverlening ook in andere wijken gaan aanbieden.’
Wat merken de kinderen van het Schoolzorgteam?
Mariana: ‘Alle disciplines zijn betrokken, waardoor we bredere hulp kunnen bieden en sneller kunnen schakelen. De lijntjes zijn korter en ons netwerk is groter, door de inbreng van zoveel organisaties.’ Zoulikha: ‘Ook kunnen we – in geval van wachtlijsten – sneller bedenken wat we ter overbrugging kunnen bieden.’ Olette: ‘We hadden laatst een signaal van een kind gekregen dat dit kind thuis hulp nodig heeft. Dan zijn er allerlei protocollen en actiepunten en dan is het fijn dat we zoiets in dit brede team kunnen bespreken: samen weet je gewoon meer.’
Meike: ‘En doordat het Wijkteam nu vaker in de school is, hopen we dat er meer vertrouwen bij gezinnen ontstaat, zodat de drempel om hulp te vragen lager wordt.’ ‘We proberen ouders te laten zien dat er meer mogelijk is dan ze van tevoren dachten. We kunnen de kinderen een breder vangnet bieden’, zo vat Nicole het samen, en daar is iedereen het mee eens.
Koffiegesprekken
Laagdrempeligheid en vertrouwen zijn kernwoorden voor dit werk, aldus Zoulikha: ‘Ik kom hier al 15 jaar over de vloer, dus iedereen kent mij. Ik ben vrijwel elke dinsdag en vrijdag op school aanwezig en mensen kunnen mij altijd even aanspreken. Tijdens onze dagelijkse inloop-ochtenden kan het gesprek overal over gaan: opvoeden, grenzen aangeven, dat soort dingen. We proberen in te spelen op waar ouders mee zitten.’ Meike vult aan: ‘We geven bijeenkomsten ook soms een thema mee, naar aanleiding van vragen van ouders of omdat we dat zelf belangrijk vinden, zoals pesten of seksualiteit. Daar komen soms ook mensen van buiten bij, zoals een wijkagent of iemand van de GGD of het Wijkteam. Dan sturen we de ouders wel een gerichte uitnodiging, zodat ze weten waar het over gaat.’
Jullie zijn pas kort actief als Schoolzorgteam, waar lopen jullie tegenaan?
Olette: ‘Het is best een geregel om zo’n grote groep bij elkaar te krijgen, ook door alle drukke agenda’s en persoonlijke omstandigheden. Wij zijn afwachtend geweest met het starten van een Schoolzorgteam totdat iederéén kon aansluiten. Door de langdurige afwezigheid van één persoon hebben we eigenlijk te veel tijd verloren. Onze les is: ‘Gewoon beginnen, dan haakt iedereen gaandeweg wel aan’.’
Nicole: ‘We zien dat je in het begin wel wat tijd nodig hebt om elkaar te leren kennen: wie kan welke rol invullen, wat hebben we aan elkaar?’ ‘Dat klopt’, beaamt Olette: ‘Volgend schooljaar gaan we die verwachtingen naar elkaar ook echt uitspreken: waarvoor kunnen we een beroep doen op jou en/of jouw organisatie?’ Matthew: ‘We willen mensen ook meer vertrouwen geven in hulpverleningsinstanties, door echt naar ze te luisteren en maatwerk te bieden. Het staat of valt met persoonlijke aandacht en betrokkenheid.’ Zoulikha: ‘Ik hoop dat we nog meer kunnen gaan doen aan armoedebestrijding, ook in materiële zaken zoals een fiets of een bed voor een kind.’ Mariana: ‘Wat fijn was, is dat de RVKO twee informatiebijeenkomsten heeft georganiseerd om kennis over de Schoolzorgteams te delen, daar hebben we veel aan gehad. Ik zou graag door deze intensievere samenwerking op termijn ook pro actiever kunnen gaan optreden: dat je misschien dingen eerder ziet aankomen en door vroeg ingrijpen erger kunt voorkomen. Dat is belangrijk, want uiteindelijk verdient elk kind gelijke kansen.’
Team Toekomst
Directeur Jacco van de Burgt legt de rol van Team Toekomst uit: ‘Team Toekomst is ontstaan vanuit een aantal actieve wijkbewoners en wijkpartners die, net als een aantal basisscholen, vonden dat te veel gezinnen en kinderen nog onvoldoende worden ondersteund. De hulp en programma’s die er waren, waren kort, collectief, niet in samenwerking, te veel gericht op verzachting in plaats van armoedebestrijding en er was weinig vertrouwen vanuit de gezinnen: de reguliere hulpverlening werd helaas geweerd.’ ‘Basisscholen luidden de noodklok: zij zagen weinig veranderen. Samen met de basisscholen is toen Team Toekomst ontwikkeld. De basisscholen weten welke kinderen niet aan leren toekomen door de situatie thuis. Team Toekomst ondersteunt met een vertrouwd persoon het gezin en kind twee jaar lang, tot het gezin weer in zijn kracht staat en de juf op school zegt: ‘Er gebeurt weer wat in dat koppie; er wordt weer geleerd’.’
‘Team Toekomst is in september ook uitgebreid naar andere wijken in Rotterdam. Want ze willen met de basisscholen aantonen dat het ondersteunen van kinderen en gezinnen, net zolang tot ze weer in hun kracht zitten, werkt en dus kan. Als het in Delfshaven kan, dan kan het ook in andere wijken, maar tegelijkertijd geldt: ‘kind voor kind en gezin voor gezin’.’
